KÉM ĐÁP ỨNG BUỒNG TRỨNG TRONG TTON
Trong bài viết này , chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu như thế nào được gọi là nguy cơ buồng trứng kém đáp ứng với thuốc tiêm Fsh dẫn đến thất bại IVF và Phác đồ điều trị thích hợp trước kích trứng, để từ đó có hướng xử trí điều trị hỗ trợ thích hợp nhất trướ khi bạn chuẩn bị đi làm IVF.
Buồng trứng được xem là kém đáp ứng với thuốc kích trứng Fsh….khi có 1 trong các yếu tố sau đây :
1/ Fsh ngày 2 hay 3 chu kỳ cao trên 10 : FSH ngày 3 chu kỳ: là yếu tố tiên lượng đáp ứng của buồng trứng hữu ích và quan trọng. FSH tăng lên cùng với tuổi. Nồng độ FSH ngày 3 dưới 10IU/l là bình thường, từ 10-15 IU/l là giá trị giới hạn, còn gọi là vùng xám "gray zone". Khi nồng độ FSH ngày 3 >15IU/l là dấu hiệu dự báo giảm dự trữ buồng trứng tiên lượng đáp ứng kém với KTBT trong TTON [8].
Những phụ nữ làm TTON có nồng độ FSH ngày 3 vòng kinh <15UI/L có cơ hội có thai cao gấp 2 lần so với những phụ nữ có nồng độ FSH từ 15 – 25UI/L. Phụ nữ có nồng độ cơ bản FSH > 20UI/L cơ hội có thai giảm xuống rõ rệt [8].
Bancsi và cộng sự nghiên cứu 135 phụ nữ làm TTON lần đầu, trong đó có 5% bệnh nhân có nồng độ FSH cơ bản ngày 3 trên 15 IU/L. Những bệnh nhân này có tỷ lệ thất bại cao gấp 3,9 lần (Bancsi LF,2000)
Watt và cộng sự nghiên cứu 175 chu kỳ TTON với phụ nữ trên 40 tuổi, không có trường hợp nào có thai khi FSH ngày 3>11,1 IU/L hoặc FSH ngày 10>13,5 IU/L với thử nghiệm kích thích bằng clomiphen (clomiphene challenge test) (Watt AH, 2000)
2/ Estradiol ngày 2 hay 3 chu kỳ cao : Estradiol ngày 3 chu kỳ: Estradiol (E2) ngày 3 tăng có thể tiên lượng buồng trứng đáp ứng kém mặc dù FSH ngày 3 bình thường. Phần lớn E2 được sản xuất từ các tế bào hạt của buồng trứng, ngoài ra, còn có sự chuyển hóa E2 từ testosterone. E2 cũng được sản xuất một phần nhỏ từ vỏ thượng thận, não…[
Khi bước vào tuổi 40-45 pha nang noãn của người phụ nữ bị rút ngắn lại còn khoảng 10,4 ngày so với 16,9 ngày của phụ nữ lứa tuổi 18-20 (Queenan Jr,2007 và Speroff L, 1999). Khảo sát cho thấy nhiều nang noãn hơn được chiêu mộ trong giai đoạn gần tuổi mãn kinh. Chính sự gia tăng này gây tăng lượng E2 chế tiết vào máu, góp phần rút ngắn pha nang noãn.
Cũng cần lưu ý tăng E2 có thể do sự hiện diện của các nang chức năng của buồng trứng. Đo lượng E2 đơn thuần đôi khi khó diễn giải kết quả vì E2 tăng trước FSH nhưng sẽ giảm đi gần thời điểm mãn kinh trong khi FSH sẽ tăng liên tục cho đến giai đoạn hậu mãn kinh. Cách tốt nhất là phối hợp E2 với FSH. Ngay cả khi FSH còn trong giới hạn bình thường, nếu E2 vượt quá 75 hoặc 80 pg/ml khả năng có thai giảm rõ rệt (Shrim A, 2006), ứng với mỗi hệ thống xét nghiệm đều có những ngưỡng giá trị E2 riêng cần được thiết lập để có thể giúp tiên lượng dụ trữ buồng trứng.
Để đánh giá dự trữ buồng trứng, xét nghiệm E2 được làm vào ngày 2 (hoặc 3) của chu kỳ kinh nguyệt – cùng với thời điểm làm xét nghiệm FSH. Dự trữ buồng trứng được coi là giảm khi nồng độ E2 ngày 3 >75pg/ml .
Nếu có 2 trên 3 yếu tố sau thì được xem là buồng trứng kém đáp ứng cần điều trị
FSH > 12-15 IU/L
E2 > 75-80 pg/ml.
Tỷ số FSH/LH ngày 2-3 chu kỳ tăng (Shirim A,2006).
3/Số lượng nang thứ cấp đầu kỳ viết tắt AFC : Số lượng nang thứ cấp (Antral Follicle count -AFC): đánh giá bằng siêu âm đầu dò âm đạo trong giai đoạn đầu của pha nang noãn. Bệnh nhân có số nang thứ cấp < 4 nang thì liên quan đến đáp ứng kém với KTBT và có tỷ lệ hủy bỏ chu kỳ cao hơn so với những bệnh nhân có trên 4 nang thứ cấp (41% so với 6,4%) , tỷ lệ có thai thấp hơn (24% so với 58%) trong TTON
Theo Muttukishna và cộng sự ở Anh (2005) số nang thứ cấp ngày 3 của chu kỳ liên quan đồng biến có ý nghĩa thống kê với số noãn thu được và tỷ lệ có thai lâm sàng Tuy nhiên số lượng nang thứ cấp không tiên lượng được khả năng có thai bởi vì số nang noãn thứ cấp chỉ xác định được số lượng noãn trong khi đó khả năng có thai phụ thuộc vào cả số lượng noãn và chất lượng noãn
4/Chỉ số AMH thấp : Anti-Mullerian hormon (AMH):
AMH là một glycoprotein và được tiết trực tiếp bởi các tế bào hạt của nang noãn và có liên quan trực tiếp với số lượng nang non nguyên thủy trong buồng trứng. Nồng độ AMH cho biết số nang noãn non hiện có trong buồng trứng, hay còn gọi là dự trữ buồng trứng. Dự trữ buồng trứng càng tốt có nghĩa là khả năng sinh noãn của buồng trứng càng cao và ngược lại .
Có thể làm xét nghiệm AMH vào bất kỳ ngày nào của chu kỳ kinh. Đây là một trong những ưu điểm của xét nghiệm này vì trước đây, các xét nghiệm đánh giá chức năng buồng trứng khác phải thực hiện vào đầu chu kỳ kinh.
Nồng độ AMH ở các lứa tuổi khác nhau có ý nghĩa khác nhau. Phụ nữ có nồng độ AMH cao sẽ có xu hướng đáp ứng với KTBT tốt, số noãn chọc hút được nhiều hơn và tăng tỷ lệ thành công của chu kỳ TTON .
AMH có thể giúp đánh giá khả năng sinh sản của buồng trứng qua đó giúp tiên lượng được khả năng có con của phụ nữ. Trong tương lai gần, AMH có thể sẽ là xét nghiệm thường quy cho bệnh nhân tại các trung tâm điều trị hiếm muộn ở Việt Nam.
5/ Siêu âm thể tích buồng trứng giảm : Thể tích của buồng trứng: thể tích của buồng trứng < 3 cm3 thì tỷ lệ hủy chu kỳ cao hơn và liên quan đến số nang noãn phát triển tuy nhiên thể tích của buồng trứng không liên quan đến số noãn thu được [8]. Thể tích buồng trứng giảm làm giảm số nang noãn thứ cấp, giảm lưu lượng máu tới mô đệm buồng trứng.Thể tích buồng trứng càng lớn và lưu lượng máu đến buồng trứng nhiều tiên lượng sẽ thu được nhiều nang noãn và noãn khi KTBT (Speroff L, 1999).
Cho tới nay các xét nghiệm về dự trữ của buồng trứng chỉ tiên lượng được số lượng noãn mà chưa tiên lượng được chất lượng của noãn và cũng chưa có xét nghiệm nào tiên lượng được chính xác và đầy đủ khả năng có thai và khả năng sinh sống (Watt AH, 2000).
6/ Kết quả của lần làm IVF trước đây kém :
Đáp ứng với chu kỳ KTBT trước: Việc đánh giá đáp ứng của buồng trứng trong những chu kỳ kích thích trước cũng có giá trị đặc biệt quan trọng, trong đó buồng trứng được kích thích và theo dõi trong toàn bộ pha nang noãn. Nếu những thông tin của chu kỳ KTBT được ghi nhận đầy đủ thì đây có thể xem như một loại nghiệm pháp động được khảo sát trong toàn pha nang noãn.
Các thông tin có được từ chu kỳ TTON trước đó rất có giá trị cho kế hoạch điều trị ở chu kỳ tiếp theo. Toàn bộ các thông tin như số ngày sử dụng FSH, liều lượng FSH, số nang noãn thu được, số noãn thụ tinh…đều có giá trị cho việc dự báo đáp ứng với chu kỳ điều trị tiếp theo. Những thông tin này giúp lựa chọn phác đồ cũng như liều lượng thuốc sử dụng phù hợp nhất cho bệnh nhân. Tuy nhiên cũng cần nêu rõ rằng các thông tin trong quá khứ này không thể hoàn toàn thay thế các biện pháp đánh giá tình trạng hiện tại của buồng trứng
Trắc nghiệm đáp ứng buồng trứng kém . Nếu bạn vướng 1 trong các yếu tố sau thì nguy cơ IVF thất bại cao. Và phải điều trị phục hồi trước khi tiến hành kích trứng.
Tóm tắt nguyên nhân IVF hỏng :
1/ Fsh ngày 2 hay 3 chu kỳ cao trên 10
2/ Estradiol ngày 2 hay 3 chu kỳ cao trên 70pg..hoặc E2 đầu kỳ quá thấp < 10pg cho thấy tình trạng teo buồng trứng giảm thể tích
3/Số lượng nang thứ cấp đầu kỳ viết tắt AFC < 4 noãn
4/Chỉ số AMH thấp : tùy tuổi
5/ Siêu âm thể tích buồng trứng giảm < 3cc
6/ Kết quả của lần làm IVF trước đây kém..tạo ít phôi….đi cùng chất lượng noãn trứng kém, dựa trên tỷ lệ phôi/ tổng số trứng chọc hút
Vậy bạn thuộc mục nào trong 6 mục trên đây ?
Ví dụ..có 1 bạn trước khi IVF…Xn thấy Fsh > 15 và AFC = 3 là vi phạm điều 1 và 3 mà vẫn cứ làm . sau đó hỏng…Thất bại đã được cảnh báo trước tại vì chúng ta thiếu kiến thức nên ko biết mà thôi.
Hội nghị sinh sản liên tục ...các công trình nghiên cứu và phát mình liên tục..nhưng vô sinh vẫn gia tăng
Một loạt các bài viết liên quan đến IVF sẽ ra mắt bạn đọc tiếp tục :
Những nguyên nhân nào làm bạn IVF thất bại và điều trị
Cần chuẩn bị gì trước khi IVF với AMH cao và AMH thấp
4 yếu tố quan trọng nhất giúp bạn IVF thành công
Chế độ ăn cho bạn trước khi làm IVF
Gia tăng lão hóa buồng trứng do các gốc tự do ROS
Mất cân bằng oxy hóa Oxidative Stress dẫn đến tình trạng vô sinh nam nữ
Điều trị tử cung nhi hóa bằng đông y ( Công thức = tăng cường khí huyết nuôi buồng trứng + bổ sung e2 + chống ROS)
PHÒNG KHÁM ĐÔNG Y PHÚC AN ĐƯỜNG
Địa chỉ: Hẻm 7A/43, Phòng Khám Số 71 Thành Thái, Phường 14, Quận 10, HCM
Điện thoại/ Zalo tư vấn : 0906 782 538
Email: buthoaycanh@gmail.com
Website: benhsuybuongtrung.vn
